Opis stanu istniejącego

W murach dzisiejszego kościoła i klasztoru benedyktynów w Lubiniu można odnaleźć całą historię tego opactwa. Najważniejsza część założenia, czyli kościół, w swojej znacznej części prezentuje barokowy plan oraz szatę. Wejście, usytuowane na zachodzie, wiedzie przez kruchtę, nad którą wznosi się barokowa wieża zwieńczona dwukondygnacyjnym hełmami. Jako podstaw wieży  zostały wykorzystane mury romańskiego i gotyckiego założenia. W wieży został umieszczony prospekt organowy wraz z organami pochodzącymi z XVII wieku. W korpusie nawowym można zobaczyć wszystkie fazy budowlane kościoła. Dolna partia murów nawy jest romańska, widoczne są w nichna oraz pierwotny portal wejściowy do kościoła, a dziś prowadzący do kaplicy pw. Pana Jezusa. Wyższe partie murów nawy są gotyckie, zachowały się w nich zamurowane w czasie wcześniejszych przebudów ostrołukowe okna. Nawa, jak i pozostałe części kościoła, przykryte zostały barokowym sklepieniem. W murach nawy znajdują się renesansowe nagrobki pochodzące z XVI wieku. Poświęcone są one członkom z rodu Chruszczowskich herbu Trzaska: opatom lubińskim Pawłowi i Andrzejowi oraz Stanisławowi, który na nagrobku przedstawiony został jako rycerz. W nawie znajduje się jeszcze jeden nagrobek, po niżej płyty opata Pawła, z przedstawieniem rycerza – szlachcica Adama Bielawskiego. Do głównej nawy od południa przylega barokowa kaplica pw. Pana Jezusa. Mieści się w niej XVIII-wieczny, drewniany sarkofag błogosławionego ojca Bernarda z Wąbrzeźna. W murze kaplicy wstawiono wtórnie, odnalezioną w latach 30. XX wieku, tablicę epitafialną Władysława Laskonogiego, datowaną na XIII wiek. Nawę poprzeczną – transept, stanowią dwie bliźniacze w planie kaplice, północna pw. św. Benedykta, południowa pw. Matki Boskiej Różańcowej. Wystrój obu kaplic jest barokowo-rokokowy, pochodzący w większości z XVIII wieku. Jedynymi późniejszymi elementami wnętrza są obrazy z przedstawieniem św. Benedykta, Anioła Stróża i św. Leonarda znajdujące się w kaplicy pw. św. Benedykta. Część wschodnia kościoła również ma barokową formę, w której ujawnia się synestezji sztuk – każdy z elementów wystroju wnętrza uzupełniany jest przez pozostałe. Na przykład przedstawienia znajdujące się na sklepieniu z przedstawieniem Wniebowzięcia odpowiada wezwaniu kościoła, a dekoracja ołtarza głównego oraz stalli przedstawia patronów Kościoła oraz jego naukę.

Aż tak bogatej historii, jak dzieje kościoła, nie mają zbudowania klasztorne W krużgankach odnaleźć można jedynie fragmenty murów romańskich oraz gotyckiego portalu z XVI wieku. O dobrodziejach klasztoru mówią epitafia i tablice pamiątkowe powstałe w XVII i XVIII wieku. Są to pamiątki po Eustachym Wołłtowiczu, Janie Trachcie Gnińskim, biskupie poznańskim i biskupie poznańskim oraz opacie Stanisławie Kieszowskim. Do krużganków od południa przylegają kolejno: rozmównica, pokój upamiętniający wizytę A. Mickiewicza w Lubiniu, biblioteka oraz oratorium (z reliktami romańskiego muru). Do opactwa, od jego południowo-wschodniej strony, przylega park, za którym rozciągają się ogród i sad. Cały teren obwiedziony jest murem. 

Autor: Marta Graczyńska