Opactwo

Opactwo na Świętym Krzyżu

Opactwo świętokrzyskie jest od wielu stuleci jednym z najważniejszych miejsc pielgrzymkowych w Polsce. To ważny punkt na mapie również dla turystów. Jego bogata historia rysuje się w zróżnicowanej stylistycznie zabudowie zachowanej w różnym stopniu od czasów fundacji: romańskiej ścianie pierwszego kościoła, gotyckim założeniu krużganków, czy barokowym kościele i kaplicy Oleśnickich. Całości obrazu dopełnia niezwykłe położenie klasztoru – na szczycie jednego z najwyższych wzniesień Gór Świętokrzyskich. Z ich historią i bogactwem ekosystemu można zapoznać się w muzeum przyrodniczo-leśnym Świętokrzyskiego Parku Narodowego, znajdującym się w dawnym skrzydle północno-zachodnim klasztoru.

Opactwo świętokrzyskie było pierwszym sanktuarium na ziemiach polskich. Do dziś pozostaje jednym z najważniejszych miejsc kultu oraz wyjątkowym kompleksem zabytkowym. Przez stulecia było świadkiem ważnych wydarzeń w historii kraju, które odcisnęły swoje piętno na architekturze klasztoru. Również w najbliższym otoczeniu opactwa znajdują się obiekty o historycznej metryce. Odnalezione u stóp Łysej Góry liczne pozostałości dymarek – pieców do wytopów żelaza - dały początek Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego w Nowej Słupi, a bogate osadnictwo pradziejowe Centrum Kulturowo-Archeologicznemu. Co roku w sierpniu archeologiczna przeszłość regionu prezentowana jest podczas imprezy plenerowej „Dymarki świętokrzyskie”. Tereny te były również miejscem demonstracji i walk narodowowyzwoleńczych w XIX wieku. Śmierć księcia Adama Czartoryskiego w 1861 roku uczczona została uroczystą mszą o patriotycznym charakterze i usypaniem kamiennego kopca, którego pozostałości można dziś oglądać we wschodniej części polany. Jednym z najbardziej rozpoznawalnych zabytków regionu jest kamienna postać pielgrzyma w Nowej Słupi, u stóp Łyśca, często określana jako św. Emeryk.

Klasztor położony jest na terenie Świętokrzyskiego Parku Narodowego i ścisłego rezerwatu przyrody. Występują tu unikatowe formy geologiczne (gołoborza) oraz wiekowa fauna (modrzewie, jodły). Dopełnieniem dla obrazu środowiska naturalnego jest ekspozycja w Muzeum Przyrodniczym na terenie klasztoru. Prezentowana jest w nim historia Gór Świętokrzyskich, ekosystemy leśne parku oraz osobliwości jego przyrody.

Wyrazem uznania dla kulturowego znaczenia opactwa dla regionu jest umieszczenie jego herbu – podwójnego krzyża – w jednym z pól herbu województwa świętokrzyskiego.